Na Herieth Makwetta, Mwananchi
Posted Septemba21 2013 saa 13:22 PM
Posted Septemba21 2013 saa 13:22 PM
Kwa ufupi
Dar es Salaam. Pascalina aliyefiwa na baba yake
mwaka 1989 na mama yake mwaka 1996 anasema hata alivyojaribu kuhoji kwa
bosi wake alijibiwa vibaya; “aliniambia ‘wewe hapa ni mfanyakazi wa
ndani sasa kazi yako ni nini ikiwa mtoto wangu afanye kazi mimi nakupa
mshahara wa bure humu ndani’ lile jibu ndilo lililoniondoa katika ile
nyumba, miezi minne niliyoishi ilikuwa mingi sana kwangu, niliona haina
haja ni heri nirudi kijijini,” anasema Pascalina mama wa watoto wawili
sasa.
Esther Meshaki kutoka kijiji cha Ibagi, Kata ya
Mang’oto wilayani Makete aliunguzwa kwa maji ya moto baada ya bosi wake
wa kike kumfumania akitaka kubakwa na baba mwenye nyumba.
“Niliunguzwa kwa maji ya moto kifuani mwaka 1987,
nilikuwa nafanya kazi jijini Dar es Salaam, huko nilichukuliwa na baba
mmoja aliyekuja huku Makete kwa shughuli za kikazi, alinichukua nikiwa
mdogo sana kama miaka 16 hivi wakati huo nilikuwa nimetoka kumaliza
elimu ya msingi. Mkewe alinipokea vizuri tu. Nilifanya kazi kwake kwa
miaka 10, nikiwa na miaka sita nyumbani kwake mkewe alifariki dunia,
niliendelea kumlelea watoto wake na baada ya mwaka mmoja yule baba alioa
tena.
“Huyu mke aliyemuoa kilikuwa chanzo, alikuwa
hamtunzi mumewe ananipa majukumu yasiyo na msingi mwishowe yule baba
akaanza kunitaka kimapenzi, nilimkatalia siku moja usiku mkewe
alichelewa kurudi, matokeo yake yule baba aliingia chumbani kwangu na
kuanza kunilazimisha nilikataa wakati akiendelea kutaka kunikamata kwa
nguvu yule mama aliingia, waligombana na mwishowe nilijua yameisha.
Baada ya wiki moja yule mama alichukua sufuria ya
maji ya moto niliyotenga kwa ajili ya ubwabwa na kunimwagia kifuani,”
anasimulia.
Esther anasema alipelekwa hospitali na kutibiwa
ila alivyopona aliondoka na kurudi kwao Ibagi, “niliondoka lakini yule
baba alianza kuwa hanilipi fedha zangu kwa kuwa sikuwa nikikubaliana na
matakwa yake, nilirudi na majeraha yasiyo na fedha ya kujitibia,”
anasema Esther mwenye watoto sita na mjukuu mmoja.
Wapo waliopotezana na familia
Kuna idadi kubwa ya wazazi huwaruhusu watoto wao
kwenda kutafuta kazi za ndani pasipo kujua watakapofikia, hawa mara
nyingi hukosa mawasiliano na ndugu zao na iwapo atapatwa na matatizo ni
ngumu ndugu kujua.
Monica, 54, anayeishi kijiji cha Ivilikinge
Wilayani Makete anasema “Binti yangu aliondoka mwaka 1992 wakati huo
alikuwa na miaka 14 tu tangu hapo hakurudi tena mpaka leo, ilifikia
hatua tulitaka kufanya matanga ‘arobaini’ kwa kuamini kwamba amekufa
baadhi ya ndugu walikataa na kudai kuwa bado wana matumaini kuwa yupo
hai.”
Anasema binti yake aliondoka na kundi la wasichana
wenzake ambao wanasema waliachana Ubungo, baada ya mtu wasiyemfahamu
aliyefika kijijini hapo kutafuta wasichana kwa ajili ya kazi kuwatawanya
kwa watu mbalimbali stendi ya Mnazi Mmoja.
“Wenzake walisharudi siku nyingi sana wana watoto
wakubwa tu, sasa mimi nasema kila siku mwanangu yupo ila harudi, mpaka
sasa nimeshamsahau kabisa machoni mwangu naweza pishana naye
nisimtambue,” anasema Monica.
Agnetha Sanga, 34, anasema; “Mimi nimepotelewa na
mdogo wangu Zawadi Sanga mwaka 2006, tangu hapo mpaka leo hatujawahi
kuonana, kuna kipindi nilisikia kwamba anafanya kazi Mbeya mjini, ila
sina hakika kwani sijawahi kumuona tangu usiku huo alipotoroka huku
nyumbani.”
Anasema mdogo wake aligombana na watu kijijini hapo, hivyo
aliamua kuondoka kwa hasira; “Hakuwa amepanga kuondoka, lakini baada ya
ugomvi ule aliaga kuwa anakwenda kutafuta maisha mbele na tukiona harudi
tujue amekwenda kutafuta kazi za ndani.”
Cassian Kasi mwenye miaka zaidi ya 45, yeye
anamtafuta mama yake mzazi Eberina Mahenge aliyeondoka katika Kijiji cha
Ivalalila mwaka 1981.
“Mama yangu aliondoka kwa madai kuwa anakwenda
kutafuta, wakati huo mimi nilikuwa mdogo kwa kuwa mama yangu hakuwa na
elimu yoyote alikwenda kufanya kazi ili tujikimu nyumbani, lakini mpaka
leo hajawahi kurudi, nimehangaika kumtafuta sijawahi kumpata,” anasema
Kasi.
Wasichana wanaouzwa Makete
Si kwamba wasichana hutolewa vijijini na kupelekwa
miji mikubwa. Mambo ni tofauti wapo wanaotolewa mijini na kuuzwa kwa
gharama kubwa maeneo ya vijijini.
Jirani na hoteli niliyofikia mjini Makete kuna
hoteli nyingine iliyosheheni mabinti wa rika la kati yaani miaka 17 hadi
25, ni hoteli ya kawaida sana. Wasichana hawa wanafanya biashara ya
kuhudumia wateja mbalimbali wanaofika hotelini hapo kwa malazi na wale
wanaofika kwa ajili ya vinywaji.
Baada ya kuchunguza sana ninagundua kuwepo kwa
kumbi ya starehe pembeni mwa hoteli hiyo (jina linahifadhiwa)
iliyopakana kabisa. Lakini kitu cha ajabu wasichana hawa wanaongea lugha
tofauti na wakazi wa eneo hilo hata lafudhi yao pia ni tofauti.
Ninapojaribu kuchunguza kwa kina ninagundua kuwa
si wakazi wa eneo hilo, namuuliza kijana mmoja naye ananielezea “hawa
wasichana huletwa kutoka Dar es Salaam, Mbeya, Iringa na maeneo mengine
ya miji mikubwa kwa ajili ya kuvutia biashara hapa lakini kama una pesa
yako pia unamwona mkubwa wao unaweza mpata yoyote umtakaye,” ananielezea
kijana huyo anayefanya shughuli za kuuza vocha karibu na eneo hilo.
Namfuata mmoja wa wasichana anayefanya kazi eneo
hilo, ninamuuliza mkubwa wao nikiwa na lengo la kuzungumza naye,
msichana huyu ananihoji shida yangu nami namweleza kuwa ninahitaji
anitafutie wasichana katika vijiji vya jirani na hapo ili niweze kwenda
nao jijini Dar es Salaam, msichana huyu ananiambia.
“Subiri mimi naweza kuondoka hapa usimwambie
chochote nimechoshwa na kazi za hapa ambazo natumikishwa bila kujijua
sikutaka kufika hapa, ngoja nikuunganishe na dada mwingine wa kule baa,”
anamwita msichana mwingine wa upande wa baa ambaye naye pia ni msichana
mdogo tu ninamweleza shida yangu naye ananiahidi kunitafutia.
Ninaondoka katika mji wa Makete kuelekea Ikonda.
Pale ninashukia Tandale karibu kabisa na Chuo cha Ualimu Tandale. Hapo
nakutana na hekaheka za wanachuo wakitoka chuoni na abiria mbalimbali
wanaosubiri usafiri.
Hapo pia kuna wasichana wengi tu waliotolewa
mijini na kuuzwa katika mji huo mdogo. Hiyo ni biashara kukiwa na mteja
mkubwa wao anafika bei, pia ni maalumu kwa ajili ya kuvutia biashara,
huku ni baa lakini huwezi kuwaona wakihudumia katika vilabu vya pombe za
kienyeji.
“Siwezi kwenda baa yenye wasichana wabaya au wasichana waliotoka
hapa Ikonda ni bora nikanywe Msabe au Nzuge (pombe za kienyeji), lazima
niende baa yenye wasichana warembo ili nikinywa bia inakuwa na ladha na
hata nikimchukua napata ladha ninayoitaka,” anasema mmoja wa wanaume
ambaye alikiri kutotumia zana katika tendo la uasherati.
Wasichana wanaofanya biashara eneo hilo wanakuwa
wagumu kuzungumzia hilo, lakini mmoja wao anakiri kufanya biashara za
aina tofauti na ile inayowatambulisha kijijini hapo kama wahudumu wa
baa.
Kauli za viongozi Mkoa wa Njombe
Ofisa Ustawi wa Jamii Wilaya ya Makete iliyopo
mkoa wa Njombe, Leoncek Panga, anasema ingawa imepungua kasi, lakini
biashara ya binadamu ni kati ya biashara kubwa zilizokuwa zikifanywa
tangu miaka ya nyuma.
“Kwa hapa Makete ni ngumu kuwatambua watu hawa,
kwani hutumia kigezo cha ndugu, zamani walifika na kuwanunua, lakini
baada ya matatizo kadha wa kadha walianza kuchukuliwa na ndugu zao
wenyewe wakipelekwa mijini na huko hutafutiwa kazi za ndani kwa madai
kuwa atafute fedha ya kutuma nyumbani,” anasema.
Panga anafafanua kuwa hata chanzo cha Ukimwi
kuenea wilayani Makete ni wasichana waliokuwa wakifika mijini na kisha
kurudi vijijini mwao; “Ukimwi huu umeletwa na watu waliokuwa wakisafiri
kutoka sehemu moja kwenda nyingine na wengi hasa walikuwa mabinti na
wanaume walioacha familia zao na kwenda mbali kutafuta fedha kwa kazi za
kuchana mbao au nyinginezo,” anasema.
Mkuu wa Wilaya ya Makete, Josephine Matiro anasema
hali kwa sasa ni shwari kidogo kutokana na shule za Kata zilizojengwa
miaka ya hivi karibuni.
“Hata kama bado biashara hii inaendelea, lakini
shule za Kata zimesaidia kuipunguza, lakini nina imani kuwa hata
wasichana wanaochukuliwa hapa Makete bado wana elimu duni ndiyo maana
nimeamua kuwa na mpango wa kujenga shule ya wasichana hapa wilayani, hii
itasaidia kuokoa wasichana wengi wanaofanywa mtaji na wale wanaopewa
mimba wakiwa shuleni,” anasema Matiro.
Matiro anafafanua kuwa uhamaji wa watu katika
wilaya yake umesababisha kupungua kwa idadi ya watu mwaka hadi mwaka
pindi sensa za watu na makazi zinavyopita wilayani hapo.
Mkuu wa Mkoa wa Njombe Kapteni Mstaafu Asseri
Msangi, anasema tatizo hilo lilitokana na ukosefu wa muendelezo kielimu
kwa wanafunzi wanaomaliza darasa la saba sehemu mbalimbali za Mkoa huo
hasa vijijini.
“Miaka ya nyuma hakukuwa na muendelezo kielimu wa
kuwawezesha wahitimu darasa la saba kuendelea mbele zaidi, na huwezi
kumkataza mzazi asimtoe kijana wake kwenda kutafuta kipato kwani
isingekuwa rahisi kiulinzi na hujui atamtoa saa ngapi.
“Vijana wengi waliomaliza shule wazazi wao
walifikiri ni vizuri wakiwatafutia kazi vijana wao, na hiyo ndiyo sababu
kubwa iliyokuza biashara hiyo katika mkoa wa Njombe zamani
uliotambulika mkoa wa Iringa kabla ya kujitegemea.”
Msangi anasema hivi sasa mkoa wa Njombe unajenga vyuo vya ufundi
vya Veta vitakavyokuwa mkombozi wa janga la biashara za binadamu ambalo
kwa sasa limechukua sura mpya.
“Ili kukomesha biashara ya binadamu hasa hawa
watoto wa kike, mkoa sasa umeanza kujenga vyuo vya ufundi katika Wilaya
ya Makete na Njombe kwa ajili ya kutoa elimu kwa vijana ili kupata ujuzi
ambao utawawezesha kujitegemea tofauti na ilivyokuwa awali,” anasema
Msangi na kuongeza; “mkoa wa Njombe unahitaji wawekezaji, kuna maeneo
mengi yanayoweza kuanzishwa viwanda hivi karibuni, kuna mashamba ya
nanasi na fursa nyinginezo ambazo tunafikiria itakuwa mkombozi kwa
vijana hapa mkoani.”
Madalali wa biashara hii
Madalali wa wadada wa kazi wamejaa katika majiji
makubwa na wapo ambao wamefungua ofisi rasmi wanazozimiliki sambamba na
kutengeneza mikataba mbalimbali ya ajira kwa watu wanaowanunua wasichana
hao.
Mwananchi Jumapili lilifika katika ofisi moja
iliyopo Mwananyamala A na kushuhudia ofisi hiyo inayouza msichana mmoja
kwa gharama ya sh Sh 50,000, sambamba na kiasi hicho kikihusika kama
mkataba wa malipo kwa msichana huyo kila mwisho wa mwezi.
Dalali hutumia kiasi kidogo cha fedha kuwarubuni
wazazi vijijini na kuwahadaa kwa maneno ya uongo na kisha huwachukua
mabinti na kwenda nao mijini. Baada ya kuwafikisha mjini huwauza kwa
watu wenye uhitaji wa wasichana.
Hata hivyo wasichana hawa huwekwa katika nyumba
moja na kupewa chakula kwa kipindi fulani kwanza kabla ya kuuzwa. Wapo
waliofikia hatua ya kuwafundisha hata kupika ili wanapofika kwa waajiri
wao wasiwe mbumbumbu wa kila kitu. Mawakala hawa hutumia kila mbinu
kuhakikisha wanakuwa na wasichana bora ili mnunuzi avutike kumwitia
wateja wengine.
Wanunuzi wa bidhaa hii ni wanawake wenye watoto
wadogo au wale wanaofanya kazi na hivyo kutafuta msichana kwa ajili ya
kazi za ndani, hawa ndio wamegeuka wahanga wakubwa na pindi unapoanzisha
habari hii hata ukiwa kwenye chombo cha usafiri lazima wachangie mada
kwa namna walivyo waathirika wakubwa.
Hali ikoje jijini Dar es Saalam
Katika vitu vinavyowaumiza wanawake walioajiriwa
au kujiajiri katika shughuli mbalimbali katikati ya jiji, basi ni malezi
ya watoto ambayo hata hivyo wameamua kutafuta mbinu mbadala ambayo ni
msichana wa kazi za ndani, msichana huyu anapewa jukumu la kumpikia
mtoto kumpa mahitaji yake yote sambamba na kumwangalia kwa ukaribu
zaidi.
Japokuwa wapo wasichana wanaofanya kazi hizi kwa
ufanisi zaidi, lakini asilimia 70 ya wasichana wa kazi miaka ya hivi
karibuni ni ‘pasua kichwa’. Haya yote yanasababishwa na mawakala ambao
wamejiajiri katika hii kazi kwa kutegemea kipato cha kila siku.
Mama Jerry, mkazi wa Kimara jijini anaanza kutoa
ushuhuda wake “Mimi mtoto wangu ana miaka minne, lakini nimemlea kwa
taabu sana, nimeshabadilisha wasichana 30 nyumbani kwangu kuna dalali
mmoja wa wadada wa kazi alinibadilishia wadada kama 10 hivi kwa kipindi
cha mwaka mmoja, aliniambia kuwa anawatoa Tanga, wasichana hawa kila
mmoja alikuwa na staili yake.
“Yupo aliyekaa mwezi mmoja au mmoja na kidogo, huyu wa mwisho
alikaa miezi mitatu lakini ni kwa sababu nilimfichia simu baada ya
kugundua anawafundisha wafanye maajabu pindi akimpata mtu mwingine
anayehitaji mdada,” anasema Mama Jerry ambaye alimlipa elfu 30 kwa kila
mdada aliyeletewa kama nauli.
Neema (si jina lake halisi) mwenye mtoto wa miezi
saba anasimulia “nilimpata mwanangu kwa shida sana, mama yangu
alinitunza mpaka miezi mitatu nilipoanza kazi, akaniahidi kukaa tena
miezi mingine ila nianze kutafuta mdada, mwanangu alikuwa na afya nzuri
sana, nilimpata dalali wa wasichana naye aliniletea msichana kutoka
Tanga.
“Msichana huyu alikaa miezi miwili mama akaondoka,
kila siku yule dalali akawa haishi sababu mara ooh nataka kuongea naye
mama yake anaumwa, nikimpa simu wanaongea kilugha (Kisambaa), nikawa
simwelewi.
Siku isiyo na jina aliniaga kuwa amefiwa saa moja
asubuhi mimi nataka kutoka kwenda kazini, sikwenda kazini wiki nzima
aliondoka, baada muda nakwenda kumsalimia shangazi yangu namkuta kule
tarehe aliyoondoka kwangu, ndiyo aliyopelekwa kwa shangazi,” anasimulia
Neema.
Mwanamke mwingine aliyejitambulisha kwa jina la Husna anayeishi Mikocheni jijini anasema, amekuza watoto wake wanne kwa taabu.
“Watoto wangu wawili nilikuza kwa kubadili
wasichana watatu tu, ila hawa wawili wa mwisho nimekoma sitamani tena
kuzaa nilipata wasichana kutoka kwa dalali mmoja ambao wanasumbua
hatari,” anasema.
Anasema dalali huyo maarufu kwa nambari ya simu
asiyejulikana ofisi yake ilipo huwachukua wasichana Tanga, Singida na
Iringa na huwauza kwa gharama ya sh 40,000 kwa kila mmoja.
“Huyu baba hukosi kumpigia simu asikupe msichana
lakini wasichana wake hawakai, niliwahi muuliza msichana wangu mmoja
alifikia wapi akaniambia Ukonga na huko walikuwa wengi kama 14 hivi.
Wakati huo alitokea Korogwe Tanga.”
Mkasa huu umewapata wanawake wengi ambao hata
hivyo wanahisi kukosa msaada kwa kushindwa kuwa na ndugu atakayeweza
kujitolea kuwasaidia malezi ya watoto wao.
Hata hivyo, kwa baadhi ya wanunuzi walidai kuwa
licha ya gharama kubwa wanazolipwa wasichana hao bado wamekuwa si
watekelezaji wazuri wa majukumu kiasi kinachomfanya mwajiri aamue
kubadilisha wasichana mara kwa mara.
“Sijajua wanafanya hivyo kwa sababu zipi, lakini
hali ni mbaya utakuta kila baada ya miezi miwili au mitatu unabadilisha
msichana kwa hiyo inakubidi uende ukamnunue upya yaani imekuwa kama
biashara na ninahisi wanafunzwa,” anasema mwanamke mmoja mkazi wa
Kinondoni jijini Dar es Salaam.
Mwananchi lilifika maeneo ya Kinyerezi mwisho
jijini Dar es Salaam ambako kuna nyumba ya dalali mmoja ilinayodaiwa
kuwa ni chaka la biashara hiyo. Hata hivyo baada ya kufika karibu na
maeneo hayo hakukuwa na dalili ya kuwapo kwa watu wengi au wasichana
wadogo wanaoishi katika nyumba hiyo.
“Japokuwa unaona kimya huyu baba huwa analeta hapa wasichana
ambao anawatoa vijijini na hawa huwa anawauza kutoka kwa watu mbalimbali
wanaotafuta wasichana wa kazi za ndani. Hatujui ila utaona mara
msichana karudi anakaa siku moja anaondoka tena baada ya miezi miwili
mitatu karudi tena kisha kuondoka yaani ndio mchezo huo,” anasema mama
Dulla mmoja wa majirani na eneo ilipo nyumba hiyo.
Mama Dulla anafafanua kwamba kuna wakati baba huyo
hurudi na kundi la wasichana ambao huchukuliwa na watu nyumbani hapo “
Oktoba hadi Desemba ndiyo miezi yake utaona wasichana hadi 16 wanafika,
msimu huo utaona magari ya wanawake na wanaume yanapaki hapo kuchukua
wasichana, na wapo wanawake wengi hufika tena kwa baba huyo wakilalamika
kuwa amewatorosha wasichana wao wa kazi.
“Ninavyohisi huyu baba amewageuza mtaji huwauza
kwa watu tofauti tofauti. Nimewahi kumuuliza msichana mmoja akaniambia
kwamba baba huyo wanayemwita ‘Baba’ huchukua elfu 50 na wao hulipwa
ujira huohuo kwa waajiri wao licha ya ujira halali kuwa elfu 40,”
anasimulia.
Oliva anayefanya kazi katika saluni ya kike Ukonga
jijini Dar es Salaam, anasimulia namna alivyowahi kufanya kazi za ndani
miaka mitano iliyopita.
“Nilifanya kazi za ndani huko Magomeni, nilitolewa
Korogwe na baba mmoja aliyetutaka tumwite ‘mjomba’, nasikitika yule
baba alikuwa ananipigia simu na kunidanganya kuwa nimefiwa au nina
ugonjwa, nikirudi nyumbani kwake Mwananyamala alinieleza kuwa natakiwa
kwenda sehemu nyingine, nikienda huko wembe ni ule ule.
“Nilihama nyumba tano kumbe mwenzangu anachukua
elfu 15 kila akinihamisha, siku moja alinipeleka kwa mama mmoja
aliyekuwa akiishi Mikocheni alikuwa na pesa sana akanihamishia saluni,
mjomba alivyopiga simu yule mama alinihoji nami nikamweleza ukweli tangu
siku hiyo mawasiliano baina yangu na mjomba yule hewa yalikatika,”
anasema Oliva huku akicheka na kufafanua kwamba kwa sasa anamiliki
saluni yake iliyopo Ukonga jijini Dar es Salaam.
Ripoti ya UNHCR
Ripoti ya Shirika la Kuhudumia Wakimbizi Duniani
(UNHCR), ya mwaka jana inaonyesha kuwa Tanzania moja ya nchi ambazo
zinafanya biashara ya binadamu kwa wingi.
Ripoti hiyo inaeleza kuwa Tanzania inatuhumiwa
kuwa ni kiutuo kikuu cha biashara ya binadamu ambao wanasafirishwa
kwenda nje ya nchi na wengine wakitolewa katika maeneo ya vijiji kwenda
mijini kwa madai ya kutafutiwa kazi.
Inaelezwa kuwa watu wanaochangiwa kuwepo kwa
biashara hiyo ni ndugu ambao hukubali watoto wa kike au wanaume
kupelekwa mijini kufanya kazi ukahana au vijana wa kiume kupelekwa
kwenye mashamba ya migodi kufanya kazi.
Nchi ambazo baadhi ya watu wanatuhumiwa
Vijana wanaelezwa kupelekwa kuuzwa kutokea
Tanzania ni pamoja na Afrika Kusini, Oman, Falme za Kiarabu, Saudi
Arabi, Uingereza,Ufaransa na Marekani.
CHANZO: MWANANCHI
CHANZO: MWANANCHI
